03 - DE NIEL P., Gevormd gedroogd en voor de eeuwigheid gebakken, EMABB-Boom (2000), 72 pp., 61 zw/w ill. |
Het gebruik
van kunstmatige steen dateert vanuit de oudheid (8000 B.C.) toen hompen
klei werd gedroogd in standaardformaten. Tweeduizend jaar later werden
de kleistenen gebakken, een technologie die heden nog zéér
ruim wordt toegepast. Voor onze gewesten zijn de Romeinen toonaangevend
met hun tegula et imbrex, waarvan de restanten werden opgegraven. Via de Karolingische bouwwerken en kloosters belanden we bij de middeleeuwse steenbakkerijen. Vlaamse steden verboden de bouw van brandbare houten huizen. De Mechelse brandvoorschriften in de dertiende eeuw bevorderden het gebruik van steen en uit klei gebakken daktegels. Diverse baksteenformaten kwamen in gebruik. Belangrijk is de band met de agrarische wereld: de klei werd gestoken en de stenen gevormd, gedroogd en gebakken tijdens de kalme perioden op het landbouwbedrijf. Maar ook de mechanisatie deed geleidelijk haar invloed gelden op alle fasen van de steenproductie: steenbakkerijen werden uiteindelijk hightech bedrijven. Een apart hoofdstuk wordt gewijd aan de Rupelstreek. Hier merkt men de invloed van de Sint-Bernardsabdij uit Hemiksem, en de Mechelse Berthouts. Het fundamentele onderscheid tussen Hemiksem met zijn steenbakkerijen en de Rupelgemeenten Niel en Boom met hun tichelrijen komt aan bod. Ook het sociale aspect, zoals de traditionele verloning en de vrouwenarbeid wordt anders bekeken. Een apart hoofdstuk is gewijd aan de techniek: kleisteken, voorbereiden van de klei, vormen van de steen, drogen, bakken in de diverse oventypes en het laden van de schepen. Het geheel is ruim voorzien van fotomateriaal, tabellen, technische tekeningen, facsimile contracten en is ondersteund door 157 voetnoten. |